Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Hakkında

ADMD Hukuk Bürosu
Nihan Üçer

4857 sayılı İş Kanunu’nun (“Kanun”) 14. maddesi uyarınca uzaktan çalışma, işçinin işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi olarak tanımlanmaktadır. Covid-19 salgını nedeniyle gitgide yaygınlaşan uzaktan çalışmaya ilişkin usul ve esasları belirleyen ve Kanun’un 14. maddesine nazaran uzaktan çalışmayla ilgili daha ayrıntılı düzenlemeler içeren Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 10 Mart 2021 tarihinde 31419 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelik kapsamında aşağıdaki başlıklar altında uzaktan çalışmaya ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir:

• Uzaktan çalışmaya ilişkin sözleşmenin şekli ve içeriği,
• Çalışma mekanlarının düzenlenmesi,
• Malzeme ve iş araçlarının temini ve kullanımı,
• Üretim maliyetlerinin karşılanması,
• Çalışma süresinin belirlenmesi,
• İletişim,
• Verilerin korunması,
• İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınması,
• Uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler,
• Uzaktan çalışmaya geçiş. 

1. Sözleşmenin Şekli

Yönetmeliğin 5. maddesi uyarınca, uzaktan çalışmaya ilişkin olarak yapılacak iş sözleşmeleri, Kanun’da belirtildiği gibi yazılı şekil şartına bağlanmıştır. Bununla birlikte, sözleşme kapsamında (i) işin tanımı, (ii) yapılma şekli, (iii) işin süresi ve yeri, (iv) ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, (v) işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına yönelik yükümlülükler, (vi) işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümlerin yer alması gerektiği düzenlenmiştir.

2. Çalışma Mekanının Düzenlenmesi

Yönetmeliğin 6. maddesi uyarınca, gerekli olması durumunda uzaktan çalışmanın yapılacağı mekan ile ilgili düzenlemelerin iş yapılmaya başlanmadan tamamlanmış olması ve bu şekilde yapılan bir düzenlemeden dolayı ortaya çıkacak maliyetlerin karşılanmasına ilişkin koşulların işçi ile işveren tarafından birlikte belirlenmesi öngörülmüştür.

3.  Malzeme ve iş araçlarının temini ve kullanımı

Yönetmeliğin 7. maddesi uyarınca, aksi iş sözleşmesinde belirlenmediği takdirde uzaktan çalışma için gerekli olan malzeme ve iş araçlarının işveren tarafından karşılanması hüküm altına alınmıştır. İş araçlarının işveren tarafından sağlanmış olduğu durumlara ilişkin olarak, söz konusu araçların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilmesi Yönetmelik uyarınca öngörülmüştür. Bununla birlikte, işçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanması gerekmektedir. Ancak, iş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmayacaktır.

4. Üretim maliyetlerinin karşılanması

Uzaktan çalışan işçinin zorunlu masraflarının işveren tarafından karşılanıp karşılanmayacağı hususu Covid-19 salgınının başlangıcından itibaren çeşitli tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Yönetmeliğin 8. maddesi uyarınca, işin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasıyla ilgili ayrıntılar iş sözleşmesine bırakılmıştır.

5. Çalışma süresinin belirlenmesi

Yönetmeliğin 9. maddesi uyarınca uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresinin iş sözleşmesinde belirtilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. Belirtmek gerekir ki, Kanunda öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak kaydıyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilmesi mümkün kılınmıştır. Fazla çalışmanın ise işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü sonucu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılması öngörülmüştür. 

6. İletişim

Yönetmeliğin 10. maddesi uyarınca, uzaktan çalışmaya ilişkin iletişimin yöntemi ve zaman aralığının işçi ile işveren tarafından belirleneceği düzenlenmiştir.

7. Verilerin Korunması

Yönetmeliğin 11. maddesi uyarınca uzaktan çalışma kapsamında korunması gereken verinin tanım ve kapsamının iş sözleşmesi kapsamında belirlenmesi gerektiği düzenlenmiştir. Bununla birlikte, işverenin veri korunmasına ilişkin olarak uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirme ve bu verilerin korunmasına ilişkin gerekli tedbirleri alma konusunda yükümlülüğü ve işçinin de kendisine aktarılan kurallara uyma yükümlülüğü söz konusu olacaktır.

8. İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınması

Yönetmeliğin 12. maddesi Kanuna paralel olarak düzenlenmiş olup işveren işçinin yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hakkında işçiyi bilgilendirecek, bu konuda gerekli eğitimleri verecek, sağlık gözetimini sağlayacak ve sağladığı ekipman ve araçlara ilişkin olarak gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacaktır.

9. Uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler

Yönetmeliğin 13. maddesi uyarınca aşağıda belirtilen işlerde uzaktan çalışma yapılamayacağı hüküm altına alınmıştır:

• Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle ve bu maddelerin atıkları ile çalışma ve işlenmesine ilişkin işler,
• Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işler.

10. Uzaktan çalışmaya geçiş

Yönetmeliğin 14. maddesi uyarınca, uzaktan çalışmaya geçiş uzaktan çalışmaya elverişli olan işler bakımından işçi ile işveren arasında yeni bir iş sözleşmesinin yapılması veya mevcut iş sözleşmesinin uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülmesi ile mümkün olacaktır. Uzaktan çalışma mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenler dışında işçinin talebi veya onayına bağlıdır.  İşçi uzaktan çalışma talebinde bulunmak isterse bu talebini yazılı olarak yapacak ve işveren tarafından işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılarak değerlendirilecektir. İşveren, değerlendirmeye ilişkin sonucu otuz (30) gün içerisinde işçiye bildirmesi gerekmektedir. Uzaktan çalışma yönünde talepte bulunan işçi, tekrardan işyerinde çalışma talebinde bulunma hakkına sahip olacaktır. Ancak, mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle (işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade etmektedir) işyerinin tamamında veya bir bölümünde uzaktan çalışmanın uygulanması durumunda uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacaktır.

Sonuç

Kanun koyucu, Covid-19 salgını nedeniyle işgücü piyasasını zorlayan ve bu nedenle değişme eğiliminde olan ve bundan sonra çalışma kültürünün önemli bir parçası olarak kalmaya devam edecek gibi gözüken iş modelleri ve bu konudaki güncel eğilimler hakkında düzenlemeler yapmaya çalışmıştır. Belirtmek gerekir ki, Yönetmelik uyarınca hüküm altına alınan bazı konuların daha ayrıntılı olarak düzenlenmesi ve bu durumların da hukuki düzenlemelere yansıtılması gerekmektedir. Fazla mesai ve ücretlendirilmesi hususlarının fiili takibi, gider kaydı ve artan hizmet maliyetlerinin, elektrik, internet gibi harcamaların işveren tarafından üstlenip üstlenilmeyeceği hususu daha ayrıntılı inceleme gerektiren konulara örnek olarak verilebilir. Uzaktan Çalışma Yönetmeliğinin tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.