6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Uygulanması
ADMD Avukatlık Bürosu
Zeynep Erverdi
30 Haziran 2012 tarihli ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Kanun) uyarınca işyerlerinde tehlike sınıflarına uygun uzmanlık belgesini haiz uzmanların istihdam edilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Kanun, iş yerlerinde iş sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanmasını ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesini teminen, işverenler ile çalışanların hak, görev, yetki, sorumluluk ve yükümlülüklerini düzenlemektedir.
Kanunun 'Yürürlülük Tarihi' başlığı altında yer alan 38. maddesi uyarınca: a) elli (50) kişinin üzerinde işçi istihdam eden işyerlerinde 31 Aralık 2012 tarihine kadar; b) elli (50) kişinin altında işçi istihdam eden ve tehlikeli ya da çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 1 Ocak 2014’e kadar; c) elli (50) kişinin altında işçi istihdam eden ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 1 Temmuz 2016’ya kadar işkoluna göre belirlenen belgeyi haiz uzmanların istihdam edilmesi yükümlülüğünün yerine getirilmesi gerekmektedir.
Kanunun 3/(f) maddesi uyarınca İş Güvenliği Uzmanı; "iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere, Çalışma ve Sosyal Güvenilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş ve iş güvenliği uzmanlığı belgesini haiz mühendis, mimar veya teknik elemanı" olarak tanımlanmıştır. Anılan maddedeki "teknik eleman" ifadesi, teknik öğretmen, fen ya da fen-edebiyat fakultelerinden mezun fizikçi ve kimyagerler ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunlarını kapsamaktadır. Öte yandan, üniversitelerin eğitim fakültelerinin, bu alanlardaki öğretmenlik bölümlerinden mezun olan kişilerin (kimya öğretmenliği, fizik öğretmenliği vb.) iş güvenliği uzmanı olarak faaliyet göstermeleri mümkün değildir.
İş yerleri ile iş kolları, 29 Aralık 2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin (Yönetmelik) 7/(2) fıkrası uyarınca, uzmanların görev alacakları iş yerinin tehlike derecesine göre, haiz olmaları gereken uzmanlık belgelerinin nitelikleri aşağıdaki gibidir:
- (C) sınıfı iş güvenliği belgesini haiz uzmanlar: "Az Tehlikeli" olarak sınıflandırılan işyerlerinde;
- (B) sınıfı iş güvenliği belgesini haiz uzmanlar: "Az Tehlikeli ve Tehlikeli" olarak sınıflandırılan işyerlerinde;
- (A) sınıfı iş güvenliği belgesini haiz uzmanlar: "Bütün Tehlike Sınıflarında" yer alan işyerlerinde görev yapabileceklerdir.
İşyerleri, bünyelerinde yer alacak iş sağlığı ve iş güvenliği uzmanlarının çalışma saatlerini belirlerlerken, ilgili işyeri tarafından istihdam edilen çalışan sayısı ile bu kişilerin çalışma saatlerini göz önünde bulundurmalıdırlar. Bu doğrultuda Yönetmeliğin 12. maddesi çerçevesinde:
- on (10) kişiden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına yılda en az altmış (60) dakika;
- diğer işyerlerinde ise:
- az tehlikeli sınıfta yer alan alanlarda, çalışan başına ayda en az altı (6) dakika,
- tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az sekiz (8) dakika,
- çok tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az on iki (12) dakika olmak üzere belirtilen görevleri ifa etmek üzere istihdam edilmelidirler.
Uygulamada uzmanlar, bu alanda faaliyet gösteren profesyonel şirketlerce istihdam edilmektedir. Bu kapsamda işyerleri işbu firmalar ile sözleşme imzalayarak gerekliliklerini yerine getirebilirler. Öte yandan, kimi işyerlerinde gerekli nitelikleri haiz bir kimsenin, işyeri bünyesinde doğrudan istihdam edilmesi yoluna da başvurulabilmektedir.
Kanunun 26/(b) fıkrası uyarınca belirlenen nitelikte uzmanı, işyeri hekimini veya diğer sağlık personelini görevlendirmeyen işverenler hakkında, görevlendirmediği her bir (1) kişi için ve aykırılığın devam ettiği her bir (1) ay için idari para cezası uygulanabilmektedir. Bu kapsamda tüm işveren ve işyerlerinin gerekli önlemleri zamanında alması ve gerekli miktarda uzmandan yararlanması önerilmektedir.